Poszukiwanie prawdy
lub władzy: techniki argumentacji i perswazji.
Na spotkanie Peripiatos, które odbyło się pierwszego
maja, przybyliśmy w wyjątkowo licznej grupie. Czy sprzyjał temu długi weekend,
majowe ciepło, tłumy w Łazienkach Królewskich, czy też bardzo ciekawy temat
spotkania – trudno określić. Rozmawialiśmy o retoryce. W starożytnej Grecji retoryka pojawiła się wraz z
demokracją. Prosty lud, który chciał zastąpić doskonale wykształconą
arystokrację na wysoko postawionych stanowiskach, potrzebował nauczycieli. Adwokaci, sędziowie czy politycy musieli
nauczyć się, jak mówić, żeby mówić skutecznie. Tę wiedzę mogli nabyć – za
odpowiednie kwoty – u sofistów,
płatnych mentorów. Sofiści twierdzili, że prawda nie istnieje: polityka polega wyłącznie
na umiejętnej perswazji i grach słownych. Krytykuje to Platon; twierdzi, że
retoryka jest szkodliwa, tworzy iluzję. Jedynym dobrym sposobem osiągania
wiedzy i dążenia do prawdy jest dialektyka. Lata później, retorykę rehabilituje
Arystoteles. Mówi, że sztuka ta pozwala nam dotrzeć do tego, co jest
prawdopodobne, co może się wydarzyć.
Pojęciem ważnym
dla retoryki w ujęciu Arystotelesa jest sylogizm,
jako rodzaj dedukcyjnego rozumowania składającego się z dwóch przesłanek oraz
konkluzji. Na przykład: skoro wszyscy ludzie są śmiertelni, a Sokrates jest
człowiekiem, Sokrates jest śmiertelny. Prawidłowo zbudowanego sylogizmu nie da
się obalić, jest on w konieczny sposób prawdziwy. Spryty mówca może
przechytrzyć słuchacza, poprzez ukrycie w sylogizmie wygodnych dla siebie
przesłanek. Zazwyczaj są to sądy, z którymi intuicyjnie jesteśmy skłonni się
zgodzić, jednak wypowiedziane jako osobna część argumentu, prawdopodobnie
jawiłyby się nam jako jednoznacznie fałszywe.
Spotkanie
zakończyliśmy omówieniem wielu innych technik retorycznych. Znalazły się wśród
nich takie jak odwoływanie się do emocji słuchacza, porównywanie oraz dawanie
przykładów, ograniczanie tematu i układanie argumentów w odpowiedniej
kolejności czy też zasada jedności stylów - aby wywrzeć największe wrażenie na
słuchaczu powinniśmy przeplatać ze sobą wyrafinowany styl wysoki, mowę potoczną
oraz język powszechny. Wszyscy zgodziliśmy się, że temat retoryki jest ważny
nie tylko w kontekście starożytnej Grecji: perswazja, także w naszych czasach,
jest wszechobecna.
Quest for Truth or
Power: Techniques of Argumentation and Persuasion
On the last Peripatos meeting, that has happened 1st of May, we were
present in an especially large group. Was it due to the long weekend, the
warmth of May, crowds in Łazienki Królweskie or just a very interesting topic
of our meeting – it is difficult to say. We were talking about rhetoric. In Ancient Greece rhetoric
appeared along with democracy. Common people who wanted to replace
excellent-educated aristocracy on high-ranking positions, needed teachers. Lawyers, judges or politicians needed to learn
how to speak if they want to speak efficiently. They could gain this knowledge
– for certain amount of money – from sophists,
paid mentors. Sophists claimed that truth does not exist: politics is only
about skillful persuasion and linguistic games. It was criticized by Plato: in
his opinion, rhetoric is harmful, creates an illusion. The only good way of
gaining knowledge and reaching the truth is dialectics. Years later, rhetoric
was rehabilitated by Aristotle. He says that through rhetoric we may reach the
world of what is only probable, what is possible to happen.
An important concept of rhetoric according
to Aristotle is a syllogism, as a
method of deductive reasoning, consisted of two premises and a conclusion. For
instance: since all human are mortal and Socrates is a human, Socrates is
mortal. A correctly built syllogism is impossible to refute, it is necessarily
true. A clever speaker may outsmart the listener by hiding convenient (from his
point of view) premises in the syllogism. They are usually opinions that we are
intuitively ready to agree with, but as a separate part of an argument they
would probably seem to us as clearly invalid.
We have finished our meeting with
the discussion about many other rhetorical techniques. It was possible to find
among them: appealing to emotions of the listener, comparing and giving
examples, delimiting the topic and listing the arguments in particular order or
the principle of the unity of styles – to astonish the listener we should
interlace the sophisticated high style, colloquial speech and everyday
language. We have all agreed that the topic of rhetoric is important not only
in the context of the Ancient Greece: persuasion, also in our times, is
omnipresent.
Tekst: Martyna Rydzewska
